W ostatnich latach okolica wokół zębów, czyli zarówno tkanek miękkich (dziąsło) i twardych (kość zębodołu), z bardzo ważną strukturą łączącą obie te tkanki z zębem czyli ozębną, stało się wspólnym obszarem działania ortodontów i periodontologów – lekarzy zajmującymi się m.in. aparatem zawieszeniowym zębów, którego uszkodzenia prowadzą nieuchronnie do tzw. paradontozy, obecnie określanej mianem periodontopatii.
Pacjent zgłaszający się do ortodonty oczekuje zazwyczaj zmian w ustawieniu zębów, a co za tym idzie – przywrócenia estetyki i usprawnienia funkcji narządu żucia. Tymczasem często nie zdaje on sobie sprawy z ograniczeń, jakie wiążą się z rozpoczęciem leczenia aparatami stałymi.
Siły ortodontyczne działają na kompleks dziąsłowo – zębowo – kostny są niewielkie, powodują przebudowę tych tkanek. Czasami plan leczenia ortodontycznego zakłada „wtłoczenie” zęba w kość, czasem wychylenie w różnych kierunkach. Są to działania, które mogą sprowokować kłopoty u pacjenta, o ile nie będzie znał kilku istotnych zagadnień:
- Ząb składa się z korony (ponad dziąsłem) i z korzenia (w kości zębodołu). Kość zębodołu pokrywa dziąsło, otulające szczelnie koronę wokół tzw. szyjki zęba. Ząb jest utrzymywany w zębodole za pomocą gęstej sieci więzadełek zwanych ozębną. Szczelność dziąsła wokół zęba warunkuje skuteczne odizolowanie zębnej i kości od drobnoustrojów jamy ustnej, natomiast wydolność ozębnej powoduje stabilne osadzenie zęba w zębodole i jego prawidłową funkcję żucia.
- U każdego człowieka występuje fizjologiczna flora bakteryjna, która również pokrywa zęby i dziąsła. Niewielka jej ilość nie jest groźna, ale nie można dopuścić do jej nagromadzenia – stąd zalecenia dokładnego szczotkowania zębów i nitkowania przestrzeni między zębami przynajmniej raz na 12 godzin.
- Są miejsca w uzębieniu pacjentów szczególnie podatne na tworzenie się warstwy bakteryjnej na zębach – wokół zębów stłoczonych, ustawionych bardzo ciasno i zachodzących na siebie; wokół uszkodzonych wypełnień lub koron protetycznych, szczególnie na powierzchniach kontaktujących się z zębami.
- Nagromadzona warstwa bakterii na powierzchni zębów często twardnieje tworząc kamień nazębny – zazwyczaj gromadzi się on na powierzchniach językowych dolnych siekaczy i powierzchniach policzkowych górnych zębów trzonowych.
- Jednym z najwcześniejszych objawów problemów z dziąsłami jest krwawienie podczas badania, zauważone przez lekarza. Jest ono zawsze odpowiedzią na nagromadzone bakterie i zanieczyszczenia wokół zębów. Przy czym jeśli to pacjent pierwszy zauważy krew na szczoteczce do zębów lub na przykład na odgryzionym kawałku owocu – jest to już stan alarmujący.
- Bakterie pozostawione dłuższy czas powodują rozluźnienie włókien ozębnej, co otwiera im drogę w głąb tkanek powodując dalsze uszkodzenia. Zapoczątkowuje to tworzenie się zębopochodnych ognisk infekcji, co stanowi potencjalne zagrożenie dla ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Bezpośrednio natomiast zagraża stabilności zębów.
- Leczenie ortodontyczne poprzez działanie sił ortodontycznych zmienia położenie zębów względem siebie nawzajem i względem kości, w której się znajdują. Wyobraźmy sobie teraz powierzchnię zęba, która pokryta jest gęstą warstwą bakterii i zanieczyszczeń, którą siły ortodontyczne „ciągną” w głąb kości: nieuchronnie musi dojść do przemieszczenia zakażenia i rozwoju procesu zapalnego tkanek utrzymujących ząb w zębodole. Ryzyko wystąpienia takich powikłań jest bardzo wysokie, a skutkiem może być nie tylko utrata zęba, ale również zapalenie tkanek otaczających, z wszystkimi tego konsekwencjami jak gorączka, obrzęk czy ropień tkanek.
- Aktywne zapalenie tkanek otaczających ząb jest czasowym przeciwwskazaniem do leczenia ortodontycznego. Czasowym – czasem oznacza wielomiesięczny okres przygotowania do leczenia. Wykonuje się wówczas zabiegi głębokiego oczyszczania tkanek otaczających ząb (deep cleaning). W miarę potrzeby również podejmujemy leczenie odtwórcze, by przygotować kość zębodołową do przyjęcia sił ortodontycznych.
- Czas przeznaczony na przygotowanie pacjenta do leczenia ortodontycznego poświęcamy przede wszystkim nauczeniu pacjenta, czym jest płytka bakteryjna i jak powinien sobie z nią radzić. Założenie aparatów stałych zazwyczaj wiąże się z utrudnieniami zachowania właściwej higieny jamy ustnej, dlatego tak ważne jest wyszkolenie pacjenta w tym zakresie jeszcze przed rozpoczęciem leczenia.
- Zabiegi deep cleaning są zabiegami powtarzalnymi. Jest to podstawowa i skuteczna metoda niechirurgiczna. Wykonujemy ją bardzo delikatnymi końcówkami ultradźwiękowymi, dopasowanymi do kształtu zęba i korzenia. Są szczególnie przydatne u pacjentów z aparatami stałymi, ponieważ ich precyzyjne wygięcia i delikatność pracy pozwalają dotrzeć w pozornie niedostępne rejony pomiędzy zębem a dziąsłem. Zabieg ten, dzięki takiemu instrumentarium nie wymaga znieczulenia.